Najstarsze i najlepsze manuskrypty – Richard OConnell

(Rozważania oparte na Ewangelii Marka 16:8-20)

Niedługo po moim narodzeniu na nowo, zostałem obdarowany Biblią (NIV[1]). Pamiętam początek jej czytania, a czyniłem to uwzględniając wszystkie zawarte w niej przypisy. Przy wielu fragmentach było tam napisane: „Najstarsze i najlepsze manuskrypty nie zawierają tego fragmentu”. W tamtym czasie, było to dla mnie trochę dziwne, że mogą być jakieś wątpliwości dotyczące zawartości Biblii, byłem jednak bardzo młodym wierzącym i nie wiedziałem prawie nic o czymkolwiek, więc założyłem, że przypisy te muszą być poprawne. Jednak w przeciągu krótkiego okresu czasu zacząłem zadawać sobie mnóstwo pytań w tym zakresie, np.:

1. Kto mówi, że są to najstarsze manuskrypty?

2. Na jakiej podstawie tak twierdzi?

3. Nawet jeśli są najstarszymi manuskryptami, dlaczego ma to automatycznie oznaczać, że są najlepszymi?

Proponuję użyć 12 wersetów Ewangelii Marka, jako obiektu badań, na potrzeby tego krótkiego artykułu i na tej podstawie rozważyć: Czy dwa manuskrypty z IV wieku: Kodeks B i Kodeks  , są najstarszymi i najlepszymi dostępnymi nam dzisiaj tekstami, czy też możemy znaleźć jakiś tekst jeszcze starszy i bardziej wiarygodny?

Wielki Dean Burgon napisał: Jest dobrze wiadomym faktem, że, aby dookreślić tekst Nowego Testamentu jesteśmy zdani na trzy najważniejsze źródła: manuskrypty, ich wersje i ojców [Kościoła]. [i]

Rozważmy zatem te trzy źródła informacji: (I) Manuskrypty (II) Starsze wersje tekstów (III) Cytaty u Ojców Kościoła

(I)             Manuskrypty

Uważa się, że Kodeks Watykański (B) pochodzi z pierwszej połowy IV wieku, a Kodeks Synajski () napisany został około pięćdziesiąt lat później. Gdy czytamy o „najstarszych i najlepszych” manuskryptach, to głównie myślimy właśnie o tych dwóch.

Po pierwsze jednak, to, kto powiedział, że są one najstarszymi rękopisami? Jest to raczej dość subiektywne twierdzenie naukowe, w dużym stopniu zależne od przyjętej przez badacza strony i jego teologicznych zapatrywań. Jeśli chciałbym popierać B albo , to twierdziłbym, że powstały o wiele wcześniej i dlatego nie zawierają wersetów Ewangelii Marka, które są obiektem naszych badań. Pominąłbym zaś fakt, że Kodeks Aleksandryjski (A), który powstał (wg niektórych) około 50 lat po Kodeksie , wiersze te zawiera. A może znajdzie się ktoś, kto stwierdzi, że Kodeks A jest starszy niż te dwa manuskrypty? Jeśli może to zostać udowodnione, to będziemy mieli tekst starszy zawierający nasze wersety.

Po drugie, zastanówmy się, na jakiej podstawie są one uważane za starsze? To także jest bardzo subiektywne twierdzenie, wobec czego moja preferencja do danego tekstu mogłoby skłonić mnie do szukania potwierdzenia (a być może także jego tworzenia) starszej daty powstania manuskryptu, który preferuję.

Po trzecie, jeśli nawet są one najstarszymi manuskryptami, to dlaczego automatycznie miałoby to oznaczać, że są najlepszymi? W rzeczywistości, może być to nawet argument przeciwko ich jakości. Zdajmy sobie sprawę, że najlepsze manuskrypty byłyby raczej używane aż do momentu, w którym się rozpadną, a więc nic z nich nie zostało. Tymczasem teksty sfałszowane nie byłyby raczej w użyciu, lecz przechowywane w ukryciu i przez to nieużywane. Dean Burgon podsumowuje tę część następującymi słowami:

Dwanaście wersetów, które są przedmiotem tej dyskusji, znajdujemy w każdej z istniejących kopii Ewangelii, z wyjątkiem Kodeksów B i .[ii]

(II)          Wersje

A co z różnymi starożytnymi wersjami Biblii? Sprawdźmy czy mogą one prezentować tekst starszy od owych dwóch czwarto wiecznych rękopisów, używając jako probierza Mk 16:8-20? Peszitta, Curatorian syryjski, i Vetus Itala (stara łacina), choć wszystkie pochodzą z II wieku, to zawierają wspomniane wersety i ma to OGROMNE znaczenie, ponieważ jeśli źródła z II wieku cytują je jako przyjęte Pismo Święte, to wiersze te muszą być dużo starsze. Możliwe, że pochodzą one nawet z I wieku, a sam apostoł Jan byłby wówczas w stanie zweryfikować ich autentyczność.  Co więcej, sahydycka (egipska) wersja z III wieku i wersja gotycka z roku ok. 350 również zawierają ten fragment Ewangelii Marka.

(III)      Cytatyu Ojców Kościoła

Widzimy, że są dwie wersje tekstu z IV wieku, które nie cytują przedmiotowych wersetów z Ewangelii Marka, ale jest wielu wybitnych Ojców Kościoła z IV wieku, którzy to czynią. Wśród cytujących te fragmenty, jest Jan Chryzostom i Ambroży z Mediolanu, a także Augustyn i być może najważniejszy świadek z IV wieku, którym jest Ojciec Kościoła, autor Wulgaty – Hieronim, cytujący je jako prawdziwe Pismo Święte. Jeśli tak jest istotnie, to także i wymienieni Ojcowie Kościoła MUSZĄ UŻYWAĆ MANUSKRYPTÓW I TRADYCJI, KTÓRE SĄ DUŻO STARSZE NIŻ KODEKSY B i .

Spójrzmy więc na te tradycje. W III wieku, Hipolit cytuje te wiersze, a Burgon pisze o tym następująco:

W II wieku, Ireneusz, Peszitta, i italska wersja, wyraźnie poświadczają, że w Galii, Mezopotamii i w prowincji afrykańskiej wersety te były bez wątpienia otrzymane w czasie (mniej więcej) zgodnym z dniem ich zainspirowania autografem samego ewangelisty. [iii]

Konkluzja

Dziewięćdziesiąt pięć procent greckich rękopisów NT dostępnych nam dzisiaj (tj. około 5.225 z 5.500) należy do „rodziny” tekstów nazwanych tekstem bizantyjskim, ponieważ był to właściwie jedyny znany tekst grecki NT od okresu bizantyjskiego, w latach 312-1453. Ten tekst zawiera ostatnie 12 wersetów z Ewangelii Marka i jest w całości odmiennego pochodzenia niż B albo . Jeśli, więc, nie zaakceptujemy jego właśnie, jako najstarszego i najbardziej godnego zaufania tekstu, to będziemy mieli poważną trudność natury teologicznej, mianowicie, od początku IV wieku, aż do końca wieku XIX, nigdzie na świecie nie będziemy mogli znaleźć czystego Słowa Bożego, z wyjątkiem pustynnego klasztoru (gdzie został znaleziony ) i ukrytego watykańskiego archiwum (domu B)!

Nie kłócę się teraz o to, czy te wersety z Ewangelii Marka są istotnie prawdziwe (chociaż całym sercem wierzę, że są!). Punkt, do którego zmierzam, to ten, że owa „rodzina” manuskryptów, znana jako tekst bizantyjski była używana jako Pismo Święte w II wieku i, wg wierzących, nie stwarzała żadnych wątpliwości, co do swej autentyczności, czy zawartości. Co więcej, jeśli ten tekst był używany jako Pismo Święte w II wieku, to jego pochodzenie musi być dużo starsze. Skoro tak jest, to pod żadnym pozorem nie można twierdzić, że teksty prezentowane przez B i są najstarszymi i najlepszymi świadkami dostępnymi dzisiaj.

Inną bardzo ważną konkluzją tego skromnego artykułu jest fakt, że jeśli B i nie zgadzają się z najstarszymi wersjami, współczesnych im rękopisów, a także zarówno ze starszymi, jak również im współczesnymi cytatami zawartymi w pracach Ojców Kościoła, to autorytet B i musi być poważnie osłabiony, jeśli nie w pełni odrzucony. W przeciwnym razie pozostaniemy z poważnym dylematem podważającym rzetelność tych dokumentów.

Czy sam fakt, że były one znalezione w tak dobrym stanie w XIX wieku nie dowodzi – sam w sobie, że nie były one używane publicznie z powodu późnej daty powstania i zafałszowanej zawartości? Czyż nie dlatego są w tak dobrym stanie, że jako niebezpieczne dla wiary, zostały one zabezpieczone przed dostępem osób postronnych – ukryte, i w końcu zapomniane, i zagubione na wieki?

Czy mogę użyć przykładu z własnego doświadczenia? Jestem chrześcijaninem od 31 lat i podczas tego okresu czasu miałem 6 egzemplarzy Biblii i wszystkie były intensywnie używane, wcześniejsze zaś noszą widoczne tego ślady. Dwie z nich dosłownie rozpadły się, podczas gdy  B i przetrwały 1.600 lat! Nie mam nic więcej do dodania : )

Richard O’Connell

Palowice

18/12/13